Nét đặc trưng văn hóa Quảng Ninh

Các nhà nghiên cứu cho rằng, sự phong phú, đa dạng, nhiều sắc màu của văn hóa Quảng Ninh có được là do có sự giao thoa kỳ diệu giữa văn hóa công nhân mỏ với văn hóa biển và văn hóa các dân tộc thiểu số.

Kỷ luật và đồng tâm là trụ cột văn hóa phát triển ngành Than.

Văn hóa công nhân mỏ là nét văn hóa riêng có, là bản sắc đặc trưng nhất của Quảng Ninh, không lẫn so với những nơi khác. Trong các giá trị văn hóa phi vật thể của công nhân mỏ, có thể khẳng định giá trị cốt lõi nhất, làm nên đặc trưng của ngành Than là tinh thần “Kỷ luật và Đồng tâm”. PGS.TS. Nguyễn Toàn Thắng, nguyên Viện trưởng Viện Văn hoá và phát triển, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, nhận định: “Quảng Ninh là địa chỉ đỏ nơi hình thành giai cấp công nhân. Giá trị hết sức đặc biệt là tinh thần kỷ luật và đồng tâm muôn người như một đã kết tinh ở nơi đây, tạo ra sức mạnh đặc biệt của người thợ mỏ, của nhân dân Quảng Ninh nói chung”.

Đoàn kết, đồng tâm vốn là truyền thống của cư dân vùng biên ải, vùng biển trong lao động, sản xuất. Đấu tranh chống thiên tai, giặc giã phải đồng tâm hiệp lực là yêu cầu bắt buộc để sinh tồn. Trải qua thời gian, đoàn kết, đồng tâm càng thêm khăng khít, trở thành một lẽ tự nhiên của cư dân vùng Đông Bắc. Tinh thần đoàn kết, đồng tâm trong văn hóa truyền thống càng được phát huy trong văn hóa hiện đại từ khi ngành công nghiệp khai thác than hình thành giữa thế kỷ XIX, người Việt Nam bắt đầu bổ nhát cuốc đầu tiên khai thác mỏ theo chỉ dụ của vua Minh Mạng.

Sau này, cùng với quá trình khai thác thuộc địa của thực dân Pháp ở vùng Đông Bắc, lực lượng công nhân mỏ đến từ các tỉnh đồng bằng sông Hồng được hình thành và phát triển ngày càng đông đảo. Trong quá trình lao động sản xuất, trong đấu tranh cách mạng chống lại ách áp bức hà khắc của thực dân và tay sai, công nhân mỏ phải đoàn kết thành một khối thống nhất để cộng hưởng sức mạnh. Hơn nữa, giai cấp công nhân là giai cấp có ý thức tổ chức kỷ luật cao; sản xuất công nghiệp theo dây chuyền, mang tính chuyên môn hoá nên bắt buộc người lao động phải rèn tính kỷ luật, tuân thủ tuyệt đối kỷ luật lao động và kỷ luật tổ chức.

Trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, giá trị văn hóa của những người thợ mỏ đã góp phần tô điểm, tạo sức mạnh to lớn làm nên lịch sử và tầm vóc của Vùng mỏ anh hùng. Đội ngũ công nhân mỏ sớm giác ngộ được sứ mệnh lịch sử, kết thành một khối vững chắc, hình thành nên giá trị cốt lõi của tinh thần kỷ luật và đồng tâm trong cuộc Tổng đình công tháng 11/1936, tham gia khởi nghĩa tự quản trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, tiếp quản Vùng mỏ năm 1955, tham gia Binh đoàn Than vào Nam chiến đấu, vừa sản xuất vừa chiến đấu chia lửa cho chiến trường, làm nên Chiến thắng trận đầu bảo vệ biển trời Vùng mỏ, góp phần đập tan 2 cuộc leo thang chiến tranh miền Bắc bằng máy bay của đế quốc Mỹ, tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc từ năm 1979.

Trong hoà bình, văn hoá công nhân mỏ lại tiếp tục trở thành hành trang vô giá của người Quảng Ninh trong công cuộc xây dựng quê hương, đất nước những năm đổi mới. Đó là sức mạnh để người thợ đoàn kết trong lao động sản xuất, sáng tạo đổi mới khoa học kỹ thuật đem lại năng suất, hiệu quả cao. Do đó, kỷ luật và đồng tâm - đoàn kết và thống nhất trở thành một truyền thống quý báu, mà cao hơn là một giá trị văn hóa đặc sắc Quảng Ninh. 

Công nhân mỏ Hà Lầm trên đường vào ca.

Hôm nay, ngành Than vẫn còn nhiều khó khăn, thợ mỏ luôn kiên cường trong đấu tranh, sáng tạo trong lao động sản xuất, dám đương đầu với thử thách vượt khó đi lên. Có thể nói, truyền thống “Kỷ luật và đồng tâm” đã tạo ra nguồn sức mạnh vô cùng to lớn, là tài sản tinh thần vô giá của đội ngũ thợ mỏ. Minh chứng rõ nhất là sau mỗi lần thiên tai, dịch bệnh, tái cơ cấu, tổ chức lại sản xuất, tinh giản và bố trí lại lao động, sản xuất kinh doanh lại phát triển mạnh mẽ hơn, công nhân, cán bộ phấn khởi hơn, thu nhập và chế độ phúc lợi cho công nhân được tăng lên, được chăm lo tốt hơn, đảm bảo cả về vật chất và tinh thần.

Ông Nguyễn Danh Ký, nguyên Bí thư Đảng ủy Than Quảng Ninh, nhận định: “Mặc dù đời sống của thợ mỏ bây giờ đã được chăm lo và cải thiện nhưng sản xuất than chưa bao giờ là dễ dàng, nhất là trong giai đoạn này, khi vấn đề an ninh năng lượng đang trở nên cấp bách. Thế nhưng, tôi tin rằng, dù ở bất kỳ hoàn cảnh nào, thợ mỏ của chúng ta vẫn luôn đoàn kết và chiến thắng. Bởi lẽ, lịch sử đã chứng minh, với đặc thù nghề nghiệp hiểm nguy cao, sản xuất than được ví như “quân đội đánh giặc”, không ở đâu, không ở một ngành kinh tế nào mà người lao động lại có tinh thần chấp hành kỷ luật cao như thợ mỏ và khẩu hiệu “Kỷ luật - Đồng tâm” đã trở thành tài sản vô giá theo bước chân thợ mỏ đến ngày hôm nay và cả mai sau”.

Kể từ thắng lợi vẻ vang tháng 11/1936, gần 90 năm trôi qua, với bao biến cố thăng trầm của lịch sử, nhưng vượt lên tất cả, tinh thần “Kỷ luật và Đồng tâm” đã lan tỏa ý nghĩa tốt đẹp, tạo nên nét văn hóa nhắc nhở người thợ mỏ phải đoàn kết chặt chẽ hơn, yêu thương, giúp đỡ nhau nhiều hơn để cùng vượt qua mọi khó khăn, thử thách. 

Nguồn: Phạm Học - Báo và Phát thanh, Truyền hình Quảng Ninh