Tuổi thơ dữ dội

Sinh ra trên mảnh đất Huế với những điệu hò du dương, ngọt ngào, nên trong hầu hết các sáng tác thơ, văn xuôi của mình, nhà văn Phùng Quán thường mang đậm chất trữ tình. Cùng với đó là tâm hồn được nuôi dưỡng từ thuở ấu thơ, nuôi những giấc mơ đẹp về một tương lai của hòa bình, của tự do, của quyền làm người, năm 1988 nhà văn Phùng Quán đã cho ra mắt bạn đọc cuốn tiểu thuyết “Tuổi thơ dữ dội”.

“Tuổi thơ dữ dội không phải là một câu chuyện cổ tích, mà là một câu chuyện có thật”, đó là câu chuyện của những chiến sĩ nhí trong độ tuổi từ 12 đến 14, tham gia vào cuộc kháng chiến chống Pháp bảo vệ Tổ quốc với một chuỗi những chiến công đầy ắp được tạo nên bởi máu xương và nước mắt. Và ở đó cũng chứa đựng một thời vang bóng của chính tác giả - người chiến sĩ trinh sát Trung đoàn 101 (tiền thân là Trung đoàn Trần Cao Vân).

Có một thuở khi đất nước còn chìm trong những đêm mù mịt của khói đạn và tiếng than khóc. Có một thời trẻ em Việt Nam sinh ra và lớn lên trong cảnh không đủ cơm ăn, áo mặc, cuộc sống lay lắt từng ngày với bữa no bữa đói, không được học hành, thậm chí có em còn không biết mặt cha, mẹ.Trong thời kỳ ấy tối tăm ấy, sinh mạng con người thật mong manh. Vậy mà, xen trong đó là những tâm hồn trong sáng, với giấc mơ được có cha, có mẹ, được ăn no và cắp sách đến trường, và đó cũng là mơ ước của cả một thế hệ mầm non. Đó là thời của những chiến sĩ trong Đội thiếu niên trinh sát Trung đoàn Trần Cao Vân, nơi hoạt động của những cậu bé trong độ tuổi 12 – 14.

Các em không phải những đứa trẻ thần thánh vơí những sứ mệnh cao sang, các em chỉ là những em bé hết sức bình dị nhưng có số phận hẩm hiu. Điển hình là Mừng: khi mới tham gia vào Vệ quốc đoàn mang vóc dáng của cậu bé người gầy đen, chỉ mặc trên mình manh áo cộc ngắn hở cả rốn, quần bạc phếch vá to tướng; là hình ảnh củaVịnh sưa – em bé mồ côi cha từ nhỏ, phải đi làm thuê từ sáng đến tối mịt, thường xuyên bị bác dâu đánh đập; là Vệ đầu to từ bé đã phải đi diễn xiếc, làm những trò hết sức ghê rợn, phải làm bia sống cho người khác ném dao; là hình ảnh của Lượm – cậu bé con nhà nòi, sinh ra đã mang dòng máu cách mạng. Và còn rất nhiều các bạn nhỏ khác như Hòa đen, Tư dát, Bồng da rắn...những em bé luôn mang trong mình những ước mơ...

Đó là ước mơ chữa khỏi bệnh cho mẹ của em Mừng. Lý do đầu tiên để em tham gia Vệ quốc đoàn là để được hái lá cây tầm gửi, và sau này khi đơn vị hành quân, em vẫn đi tìm cây thuốc để mang về cho mẹ. Đó là hình ảnh cậu bé ngày ngày trèo lên những ngọn cây bút bút cao vòi vọi để hái cây tầm gửi chữa bệnh hen suyễn cho mẹ. Thứ lá phải hái lúc nửa đêm lúc lá đang ăn khí trời, uống sương thì mới công hiệu.

Giấc mơ được viết nhạc của em Quỳnh sơn ca - một công tử con nhà quý tộc. Mang trong mình tài năng, niềm đam mê âm nhạc, em chấp nhận từ bỏ “chiếc đàn dương cầm nhãn hiệu Ý với giá mấy chục lượng vàng”, để ở lại chiến khu “viết nhạc lên những ngọn lá vả rừng...”

Hay hình ảnh của cậu bé Vịnh sưa: Trong một lần đi làm nhiệm vụ đã anh dũng hy sinh. “Thân hình trần trụi, nhỏ bé mà lẫm liệt của người chiến sĩ thiếu niên đứng chon von trên đầu bọn giặc nước cùng với cây cột thép thu lôi mỗi lúc càng thêm lộ rực rỡ trên cái nền đỏ chói chang, tưởng như chính lưả đã tạc nên.”

Hình ảnh của em Lượm với ba lần vượt ngục. Đối với người lớn, bị bắt giam đã là cùng cực, nhưng với em bé 14 tuổi, thì sự đau đớn còn nhiều hơn, nhất là khi em vẫn phải giữ hình ảnh của một chiến sĩ Vệ quốc đoàn. “Trong phòng giam, đứng không được mà nằm không xong. Xung quanh là những con dòi lông lá ngo ngoe bò tới, nhìn 2 cầu tiêu ngập ngụa cứt đái, lềnh bềnh giấy, giẻ rách, nhìn khoảng nền xi măng lúc nhúc dòi mà đêm nay Lượm phải nằm trên đấy ngủ”.

Trong hoàn cảnh tù ngục bị tra tấn, hay bị mắc bệnh, các em luôn khắc ghi lời dặn của chỉ huy trưởng: “Dù sống hay chết, chúng ta những chiến sĩ Vệ quốc nhất quyết làm tròn lời kêu gọi thiêng liêng của chủ tịch Hồ Chí Minh, Quyết tử cho tổ quốc quyết sinh. Thế hệ các anh chưa làm xong sứ mệnh vĩ đại này, thì thế hệ các em phải nối tiếp, hoàn thành cho bằng được.”

Xuyên suốt cuốn tiểu thuyết, là sự ngợi ca tình yêu đất nước, ngợi ca cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại, và những người anh hùng nhỏ tuổi luôn khắc ghi trong tim lời hát:

“Đoàn vệ quốc quân một lần ra đi
Nào có mong chi đâu ngày trở về
Ra đi ra đi bảo tồn sông núi
Ra đi ra đi thà chết không lui..”

Từ khi xuất bản cho đến nay, cuốn tiểu thuyết được tái bản nhiều lần với trang bìa tô điểm khác nhau. Nhưng dù được trang trí bằng bức họa nào đi nữa thì “Tuổi thơ dữ dội” của nhà văn Phùng Quán vẫn luôn là cái tên quen thuộc, đem lại nhiều cung bậc cảm xúc cho bạn đọc yêu thích văn học. Tuổi thơ dữ dội là tác phẩm quý trong kho tàng văn học Việt Nam.

Đó là khát vọng của một thế hệ mầm non sinh ra trong giai đoạn đất nước có chiến tranh, là niềm trân trọng ký ức tuổi thơ để bồi đắp nên ước mơ về tương lai tươi đẹp.